Breguet XIV (lub 14) w wersji "A" i "B"

Breguet XIV był jednym z najlepszych samolotów rozpoznawczo - bombowych w latach 1917 - 1918, powstał w wytwórni lotniczej Louis Breguet Societe Anoyme des Atelier d'Aviation w Paryżu. Konstruktorem był Louis Breguet. Prototyp serii XIVA - 2 (rozpoznawczy) oblatany został dnia 21 listopada 1916 r. przez samego konstruktora. Produkcja seryjna ruszyła z początkiem roku następnego. Prototyp w wersji bombowej XIVB - 2 oblatany został 15 kwietnia 1917 r., a produkcja ruszyła w czerwcu tegoż roku. Samoloty Breguet wykazywały doskonałe własności lotne, miały również dużą prędkość. Samolot nie potrzebował dodatkowej eskorty myśliwskiej. W dywizjonach Breguet'ów opracowano taktykę lotów grupowych na różnych wysokościach - pozwoliło to na wzajemną osłonę przed myśliwcami. W trakcie I Wojny Światowej samoloty te były podstawowym wyposażeniem lotnictwa Francuskiego (wywiadowcze i lekkie bombowe). Latali na nich również Amerykanie i Belgowie. Breguet'y były na wyposażeniu 71 eskadr na froncie Zachodnim, w Serbii, Grecji, Macedonii oraz Maroku. Maszyny te wykorzystywane były do lotów rozpoznawczych i obserwacyjnych oraz jako lekkie bombowce dzienne i nocne. Breguety oprócz macierzystej wytwórni produkowało jeszcze siedem innych zakładów na licencji. Samoloty produkowano do roku 1926 - powstało w sumie około 8000 sztuk tych maszyn w różnych wersjach.

W maju 1919 r. do Polski wraz z Armią Polską generała Józefa Hallera przybyły pierwsze samoloty Breguet. 26 w wersji XIVA - 2, 18 XIVB - 2 oraz 1 XIVA - 2GR (wersja dalekiego zasięgu z dodatkowymi zbiornikami paliwa ). Samoloty należały do 39, 59 i 66 Eskadry Breguet'ów. Jeszcze w tym samym roku eskadry te wprowadzono do składu lotnictwa polskiego. Polska Wojskowa Misja Zakupów działająca w Paryżu złożyła zamówienie na kolejne 30 maszyn w wersji obserwacyjnej XIVA - 2. Zamówienie owo złożono w maju 1919 r. a w czerwcu tegoż roku Francuzi wysłali pierwszą partię samolotów. Strona polska nie była zadowolona ze stanu dostarczonych maszyn - były to samoloty używane lub po remoncie. Powstała polsko - francuska komisja mająca na celu określić stopień zużycia płatowców. Wartość użytkową oszacowano na 72%. Kolejne zamówienie na 45 sztuk XIVA - 2 złożono w czerwcu 1919 r. Samoloty były z tak złym stanie, że odmówiono ich odbioru, a zamówienie zostało anulowane. Dnia 10 lutego 1920 r. złożono zamówienie na 40 sztuk w wersji XIVA - 2. Samoloty te wyposażone były w silniki FIAT, które zdemontowano i włożono w ich miejsce silniki Renault. Kolejne zamówienie złożono dnia 15 grudnia 1920 r na zmodernizowana wersję Breguet XIVB - 2bis, ze skrzydłami bez klap. Samoloty te wyposażone były również w silniki FIAT. W Centralnych Warsztatach Lotniczych dokonano zamiany na motor Renault. Dnia 16 grudnia 1920 r wystosowano kolejne zamówienia na 30 Breguet'ów XIVA - 2, które jednak nie doszło do skutku. Strona polska zamówiła 185 Breguet'ów do roku 1920, ostatecznie zakupiono 110 sztuk. Oprócz zakupionych 110 i 45 z Armii generała Hallera lotnictwo polskie posiadało jeszcze dwa samoloty tego typu przejętych od Francuzów w Rumunii (1 A - 2 i 1 B - 2). Samoloty Breguet w liczbie 157 (nie licząc 1 samolotu Tbis zakupionego w roku 1926) stanowiły najliczniejszą grupę maszyn tego samego typu.

Oprócz trzech eskadr francuskich samoloty Breguet znajdowały się na wyposażeniu 3, 4, 16 (dawna 39 Eskadra Breguet,ów) i 17 (dawna 59 Eskadra Breguet,ów) Eskadry Wywiadowczej oraz 10 Eskadry Niszczycielskiej (bombowej). 66 Eskadrę Breguet'ów, która wyposażona była w wersję bombową XIVB - 2 włączono do Oficerskiej Szkoły Obserwatorów Lotniczych (OSOL). W niewielkich ilościach samoloty Breguet znajdowały się na wyposażeniu 1, 2, 5 i 11 Eskadry Wywiadowczej. W 1919 r. piloci polscy na samolotach tych brali udział min w ofensywie na Łuck, lotach wywiadowczych nad Górny Śląsk, Zaolzie, Spisz, Orawę i Dolinę Popradu. W roku 1920 brały udział w ofensywnej na Ukrainie, ofensywie na Żłobin i Homel, w walkach na Froncie Południowym, także w Bitwie Warszawskiej, ofensywie na Grodno, bitwie Niemeńskiej oraz działaniach na Wileńszczyźnie. Samoloty te wykorzystywano do lotów rozpoznawczych, bombowych, przeciw kawalerii i przeciw piechocie, a także propagandowych. Samolot Breguet XIV zyskał sobie uznanie polskich pilotów jako samolot lekki bombowy i rozpoznawczy dalekiego zasięgu, chociaż porównanie z samolotem Bristol F2B wypadało na korzyść Bristola. Po zakończeniu wojny polsko - bolszewickiej samoloty te do roku 1926 stanowiły wyposażenie eskadr należących do 1 Pułku Lotniczego. Breguety jako maszyny treningowe, służyły w sekcjach ćwiczeń i eskadrach treningowych w różnych półkach lotniczych. Do szkolenia pilotów, obserwatorów, strzelców i mechaników używano ich w Grudziądzu, Toruniu, Dęblinie, Bydgoszczy i Poznaniu. Jako samoloty doświadczalne były na wyposażeniu Wojskowej Centrali Badań Lotniczych (sekcja doświadczalna), Instytutu Badań Technicznych Lotnictwa. Ostatnie trzy maszyny służące jako samoloty sanitarne skasowano w 1935 r.

W trakcie wojny polsko - bolszewickiej na samolotach Breguet latali m.in. por. pil. Antoni Sielicki i por. pil. obs. Eugeniusz Tromszczyński.

Pod koniec maja 1921 r. we Francusko-Polskich Zakładach ”Francopol” zamówiono 200 samolotów Breguet XIV z 300-konnym silnikiem Hispano-Suiza. Zlecenie jednak nigdy nie zostało zrealizowane.

Konstrukcja:

Samolot wywiadowczo - bombowy (XIVA - 2 / XIVB - 2), jednosilnikowy, dwumiejscowy o konstrukcji mieszanej, dwupłatowy, z kabinami odkrytymi i stałym podwoziem.

Silnik

Silnik Renault 12 Fe lub 12 F2, 12 cylindrów w układzie "V", chłodzone wodą. Chłodnica czołowa typu ulowego z żaluzjami regulowanymi przez pilota. Trwała moc silnika wynosiła 220 kW (300 KM), a maksymalna 235 kW (320 KM). Zbiornik paliwa w wersji A - 2 o pojemności 250 dm3, dla wersji B - 2, 270 dm3. Zbiornik oleju w kadłubie, pojemności 18 dm³. Dla wersji dalekiego zasięgu A - 2GR dodatkowe zbiorniki paliwa umieszczone były pod górnym płatem i w kadłubie. Śmigło drewniane zaopatrzone w dwie łopaty.

Skrzydła

W dwóch wariantach: 1) Konstrukcji mieszanej z dźwigarami duraluminiowymi w wersji B - 2 dodatkowo klapy przy płacie dolnym i proste lotki. Płat dolny krótszy od górnego o szerokość jednego żebra. 2) Płaty całkowicie drewniane bez klap i z lotkami odciążonymi kompensacją rogową . Oba płaty miały jednakową rozpiętość. Stojaki łączące oba płaty wykonane były z rur o przekroju kroplowym, dodatkowo usztywnione ścięgnami z taśmy o przekroju eliptycznym. Całość kryta materiałem duralowo - płóciennym.

Stery

Spawane z rur stalowych i pokryte płótnem. Ster wysokości posiadał kompensację rogową, a statecznik poziomy był przestawialny.

Kadłub

Konstrukcji kratownicowej wykonany z rur duraluminiowych, połączonych stalowym okuciem lub nitowane. Usztywnienie kadłuba wykonane z drutu fortepianowego. Od przodu rama silnika pokryta blachą aluminiową, reszta kryta płótnem. Samoloty Breguet we wszystkich wersjach wyposażone były w dwuster, dodatkowo wersja bombowa B - 2 posiadała opancerzone fotele załogi. W starszych wersjach B - 2 obserwator miał po bokach kabiny uchylne okienka, oraz dodatkowe uchylne za pomocą osobnej dźwigni w podłodze. W niektórych modelach B - 2 w podłodze obserwatora znajdował się otwór strzelecki zasłaniany żaluzjami, umożliwiający ostrzał z dodatkowego k. m. w kierunku dolnym. Podwozie stałe, dwukołowe amortyzowane sznurem gumowym, na ogonie zainstalowana płoza ogonowa.

Uzbrojenie

Pilot miał do dyspozycji 1 k. m. Vickers MAC wz.09 kal. 7,7 mm (7,92 mm - W. Bączkowski) zamocowany na lewej burcie i zaopatrzony w synchronizator, umożliwiający strzelanie przez krąg śmigła. Obserwator miał 1 lub 2 sprzężone k. m. Lewis wz.15 kal. 7,7 mm na obrotnicy TO - 3. Ładunek bomb dla B - 2 wynosił 256 kg - 32 bomby po 8 kg każda. W wersji A - 2 32 kg - 4 bomby po 8 kg. (Sz. Pilecki podaje 300 kg jako udźwig bomb dla obu typów). Bomby mocowane były na wyrzutnikach Michelin pod dolnym płatem.

Jeśli posiadają Państwo materiały, które mogą uzupełnić lub wzbogacić artykuł prosimy o kontakt za pomocą formularza kontaktowego